4 Design Days: Rainer Mahlamäki o długowiecznych budynkach i alternatywnych materiałach

Jak własnymi słowami zdefiniowałby Pan zrównoważoną architekturę? Który z własnych projektów uznaje Pan za najlepszy przykład zrównoważonej architektury?

Rainer Mahlamäki: Zrównoważona architektura polega przede wszystkim na projektowaniu i budowaniu budynków i przestrzeni z myślą o ich długowieczności. Mieszkam w bloku z cegły w Helsinkach i jestem przekonany, że będzie on tam stał przez kolejne sto, jak nie dwieście lat. Chociaż przyzwyczajenia i styl życia ludzi się zmieniają, projektowanie domów powinno być elastyczne, dając się dopasować do różnych sytuacji życiowych.

Jeżeli natomiast mowa o materiałach, to powinniśmy preferować takie, które nadają się do ponownego użycia i recyklingu. Zmiany klimaty to globalny problem, któremu trzeba przeciwdziałać. W Finlandii coraz częściej wykorzystuje się drewno do budowy budynków. Wiąże ono węgiel i zapobiega uwalnianiu dwutlenku węgla do atmosfery. Drewniany dom jest swego rodzaju pochłaniaczem węgla.

Jak powszechnie wiadomo, substancje na bazie tworzyw sztucznych, które nie ulegają biodegradacji stanowią poważne zagrożenie dla przyrody. W obszarach o niskich temperaturach, tworzywa sztuczne wciąż stosowane są jako izolacja konstrukcji ścian i dachów budynków. Co więcej, takie ułożenie warstw będące produktem naszych czasów okazało się rozwiązaniem wadliwym, gdyż ludzie mieszkający w tych budynkach cierpią z powodu niskiej jakości powietrza. Pod tym względem tradycyjne konstrukcje w połączeniu z wentylacją grawitacyjną okazały się być rozwiązaniem bezpieczniejszym zarówno dla ludzkiego zdrowia, jak i dla natury.

Projektowanie zrównoważone opiera się także na uwzględnianiu naturalnych warunków panujących w miejscu budowy: która strona działki jest ciemniejsza, gdzie światło słoneczne jest najbardziej intensywne itp. Uwzględnienie tych aspektów pozwoli na orientację budynku w taki sposób, aby zapobiec utracie ciepła i jednocześnie wykorzystać światło słoneczne w ostatecznym bilansie energetycznym budynku. Przetestowałem to podejście w rzeczywistości, chyba najdosadniej w przypadku Finish Nature Center w Haltii, które – notabene - jest również wykonane z drewna.

W jednym z wywiadów wspominał Pan, że drewno w Finlandii przeżywa obecnie okres odrodzenia i jest używane do wznoszenia nawet 8-piętrowych budynków. Czy drewno to najlepszy materiał dla zrównoważonej architektury?

Drewno jest dobrym materiałem do zrównoważonego budownictwa, ale prawdopodobnie nie da się zbudować z drewna wszystkiego. Dlatego, jak mówiłem wcześniej, musimy również znaleźć inne sposoby zrównoważonego budowania. Powinniśmy przyjrzeć się bliżej historycznym metodom, a jednocześnie zbadać potencjał nowoczesnych technologii, takich jak robotyka.

Osobiście uważam również, że dostrzeżone zostaną możliwości produktów prefabrykowanych. Proces budowlany musi być tak zaplanowany, aby minimalizować straty. A w końcu utrata materiału jest jednym z dużych problemów na placach budowy.

Architekci muszą się zainteresować nowymi możliwościami, jakie oferuje technologia. To jednocześnie stworzy nową estetykę, nowy język architektury.

Podczas 4 Design Days w 2018 roku mówił Pan, że większość Pana projektów powstaje nie w miastach, ale na obrzeżach, na wsi, obok natury. Jednak niektóre z Pana ostatnich projektów, takie jak Trigoni Towers w Helsinkach, mają raczej zurbanizowany styl. Jakie jest Pana zdanie na temat architektury przyszłości? Czy ludzie zaczną żyć w społecznościach wokół natury, czy raczej będą to wieżowce z zielonymi dachami?

Urbanizacja to zjawisko globalne. Większość ludności na świecie już teraz mieszka w miastach, a urbanizacja tylko przyspiesza. Jest to nieunikniony kierunek rozwoju. Dlatego też architekci muszą jeszcze bardziej skupić się na projektowaniu gęstych środowisk do życia, również kiedy mowa o działaniach edukacyjnych.

Na pocieszenie powiem, że duże skoncentrowanie miasta sprzyja bardziej zrównoważonemu środowisku. Wyzwaniem jest jakość konstrukcji. Przykłady szybko zbudowanych, ale wygodnych przestrzeni do życia wciąż są nieliczne.

Wznoszenie coraz wyższych budynków to również jeden z rosnących trendów. Jeżeli wysokie i gęste budownictwo można połączyć w proporcjonalny sposób z infrastrukturą, wówczas mamy do czynienia z podwalinami wysokiej koncentracji obszarów miejskich. Nasz projekt Trigoni jest tego przykładem. Miejsce, gdzie powstaną wieże, Keski-Pasila w Helsinkach, będzie najbardziej ruchliwym węzłem komunikacyjnym w Finlandii. Transport publiczny jest kluczem do zrównoważonego planowania środowiskowego.

Historia dziejów budownictwa miejskiego jest już stosunkowo długa. Nie widzę powodów, dla których mielibyśmy wątpić w to, że środowisko miejskie może być stworzone tak, aby zaspokoić potrzebę dobrego życia. Miasto i wieś się uzupełniają, a przeciwstawianie ich sobie jest sztucznym, bezcelowym podziałem. Oczywiście budownictwo mieszkaniowe na wsi również ma swoją przyszłość. Wszystko zależy od tego, o jakim obszarze świata jest mowa.

Dziękuję za rozmowę

Rozmawiała Anna Sołomiewicz

Fiński architekt Rainer Mahlamäki jest współzałożycielem jednej z najbardziej rozpoznawalnych pracowni w Finlandii – Lahdelma&Mahlamäki Architects w Helsinkach, znanej z takich projektów jak Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie czy Centrum Morskie Vellamo w miejscowości Kotka w Finlandii.
Na 4 Design Days będziemy gościć Rainera Mahlamäkiego już po raz drugi. Weźmie udział w sesji 6 lutego 2020 r., o godzinie 16.00 pt. "#architecturechallenge. Materiały Od projektu do rozbiórki – ile kosztuje życie budynku?".